Έφηβοι στο σπίτι και η ψυχολογία τους

Ο καθηγητής ψυχολογίας, δρ. Μάριος Κωνσταντίνου, εγγεγραμμένος κλινικός ψυχολόγος μας βοηθά πως να κατανοήσουμε την ψυχολογία του έφηβου παιδιού μας στην περίοδο του εγκλεισμού, λόγω κορωνοιού μέσα από 10+2 ερωτήσεις.

Δύσκολος γρίφος για πολλούς γονείς παραμένει αυτές τις ημέρες η ψυχολογία των έφηβων παιδιών τους και πως οι ίδιοι πρέπει να αντιδρούν στις υπερβολικές τους αντιδράσεις, ένεκα του εγκλεισμού λόγω κορωνοιού. Ο καθηγητής ψυχολογίας δρ. Μάριος Κωνσταντίνου μας δίνει τα φώτα του για το πως πρέπει να αντιμετωπίζουμε τα παιδιά μας που δεν μπορούν να κατανοήσουν πλήρως την έκθεση των κινδύνων στον κορωνοιό και θέλουν να διακινηθούν ελεύθερα και τις ψυχολογικές τους διακυμάνσεις κατά τη διάρκεια της παραμονής τους στο σπίτι.

Πόσο παράλογο μπορεί να είναι το γεγονός οι έφηβοι να περνούν δύσκολα με τον περιορισμό που πρέπει να τηρήσουν;
Δεν είναι παράλογο για το όνομα του θεού να ήταν παράλογο. Οι έφηβοι μας θέλουν να κινηθούνε ελευθέρα όπως πάντα. Όμως:
1. μιλάμε για παιδιά που ακόμα έχουν αναπτυσσόμενο εγκέφαλο και αναπτυσσόμενο μετωπιαίο λοβό, ο οποίος ελέγχει ανάμεσα σε άλλα και την παρορμητικότητα μας, την κριτική και αφηρημένη μας σκέψη, την προσοχή και συγκέντρωση μας και την οργανωτική μας συμπεριφορά. Ως αποτέλεσμα έχουμε σώματα ενηλίκων σε έφηβους αλλά εγκεφάλους που ακόμα δεν μπορούν πλήρως να δουν την έκταση των κινδύνων ή που αμφισβητούν το κίνδυνο όπως και άτομα που προσπαθούν να επαναστατήσουν σε αυτά που τους επιβάλουν οι γονείς τους, οι νομοθεσίες και κανονισμοί. Η παρορμητικότητα τους πολλές φορές υπερισχύει της λογικής τους.
2. μιλάμε για παιδιά που δεν βρίσκουν τις δικές μας συζητήσεις ευχάριστες και θέλουν να τα πουν με του συνομήλικους τους αλλά και να κάνουν το «πασιαμά τους» μακριά από εμάς χωρίς εμπόδια.
Όμως δεν είναι όλοι οι έφηβοι το ίδιο και δεν περνούν όλα τα άτομα την εφηβεία με την ίδια ένταση. Επίσης, υπάρχουν και οι έφηβοι που δεν είναι τόσο παρορμητικοί και μπορούν να βάλουν την λογική πάνω από την παρόρμηση και επαναστατικότητα χωρίς αιτία.

Πώς θα αντιμετωπίσουμε τις ψυχολογικές διακυμάνσεις τους κατά τη διάρκεια της παρατεταμένης παραμονής μας στο σπίτι;
Αφήστε τους να σας πλησιάσουν αυτοί ή μιλήστε τους για πράγματα που τους ενδιαφέρουν (π.χ. την ομάδα τους, την λαμπρατζιά που χάνουν κ.λπ).
Άμα είναι νευριασμένοι ή σε ένταση δώστε τους χώρο όμως. Μην τους μειώνετε με τα λόγια σας και να μην τους δίνετε διακοσμητικά επίθετα του στυλ «αλήτη», «παλιόπαιδο», κ.λπ. Μιλήστε για τις πράξεις τους και όχι για τον χαρακτήρα τους προς αυτούς (π.χ. πες «το να βγεις έξω είναι τώρα παράνομο» παρά να πεις «πόσο ηλίθιος είσαι να θες να βγεις έξω»).
Μειώστε την δική σας ένταση όταν τους μιλάτε και δεν χρειάζεται να «πολεμάτε» κάθε «μάχη» μαζί τους. Επιλέξτε ποιες μάχες είναι οι σημαντικότερες (π.χ. ότι έχει να κάνει με την άμεση ασφάλεια τους).
Μην φοβάστε να χρησιμοποιήσετε την επιβράβευση (π.χ. «μείνε μέσα και μπορείς να παίξεις περισσότερο βιντεοπαιχνίδια» ή «θυμάσαι το κινητό που ήθελες, μείνε μέσα και μπορούμε να συζητήσουμε όταν ανοίξουν όλα τι κινητό θα πάρεις»). Με λίγα λόγια κάνετε συμφωνίες μαζί τους που θα πρέπει να κρατήσετε και εσείς και εκείνοι.
Επίσης, είναι εντάξει να φύγουν για το δωμάτιο όταν τους μιλάτε με ένταση. Την ώρα της έντασης καμία συζήτηση δεν είναι εποικοδομητική. Φωνές του στυλ «να με βλέπεις όταν σου μιλώ» ή μην φεύγεις όταν σου μιλώ εγώ» δεν είναι βοηθητικές.

Χρειάζεται να είμαστε λίγο πιο ελαστικοί σε κάποιους κανόνες όπως αυτή των ωρών σε οθόνες;
Ναι θα πρέπει. Χωρίς όμως να σημαίνει ολόκληρα δωδεκάωρα σε βιντεοπαιχνίδια.

Πώς αντιδράμε όμως στην περίπτωση που αρχίσουν να αντιδρούν και να αποζητούν να βγαίνουν έξω;
Με ηρεμία. Θυμηθείτε τι είπαμε πιο πάνω για συμφωνίες και επιβραβεύσεις.
Αν το σκάσουν στην επιστροφή μιλήστε τους και εξηγήστε τους τις συνέπειες (όχι σε ώρα έντασης όμως).
Αν τους σταματήσει η Αστυνομία (και είναι άνω των 14 ετών) αφήστε τους να ζήσουν τις συνέπειες μην τρέξετε να τηλεφωνήσετε γνωστούς και αγνώστους για να αποφύγουν τα παιδιά σας τις συνέπειες.
Επίσης, μην τους δίνετε λεφτά για να βγούνε έξω αλλά εξηγήστε τους ότι χρειάζεται να είμαστε πιο «οικονομικοί» τώρα που όλα είναι αβέβαια.
Δεν είναι μικρά παιδιά, μιλήστε τους για τους κινδύνους του ιού και για το πως μπορούν να βλάψουν εσάς ή γιαγιάδες και παππούδες τους αν «φέρουν» το ιό στο σπίτι.

Πώς μπορούν οι γονείς να στηρίξουν τα παιδιά τους σε αυτή τη διαδικασία;
Με το να θυμόμαστε ότι όταν είναι ήρεμα τους πλησιάζουμε και τους αφήνουμε να καταλάβουν ότι όλη η οικογένεια χρειάζεται να δουλέψει μαζί για να μείνουμε όλοι υγιείς στο σπίτι, γονείς και παιδιά. Με το να τους απαντούν ερωτήματα χωρίς μυθοπλασίες και conspiracy theories. Επίσης, με το να τους λένε μόνο τα απαραίτητα και να μην τους μεταφέρουμε την κάθε μια από τις δικές μας φοβίες και αβεβαιότητες και υπερβολές μας. Πρέπει να νιώσουν ότι είμαστε εκεί ότι και να γίνει.

Πώς μπορούν οι γονείς να μη χάνουν την ψυχραιμία τους όταν δουν το παιδί τους να επιμένει στα θέλω του και δη να βγει έξω;
Δεν έχουμε άλλο όπλο παρά την ηρεμία εκείνες τις στιγμές. Πρέπει να μάθουν ότι είναι πλέον παράνομος ο «γυρός» και ότι υπάρχουν συνέπειες που θα τους αφήσετε να ζήσουν αν το σκάσουν από σπίτι.

Πόσο φυσιολογικό είναι, να βιώνουν και οι γονείς στρες, όταν βρίσκονται σε ένα σπίτι με πολλα παιδιά και καθόλου χρόνο για τον εαυτό τους;
Πολύ φυσιολογικό ναι.

Είναι φυσιολογικό να βγουν συμπεριφορές που να μην είναι βολικές;
Ναι, αλλά εμείς είμαστε οι μεγάλοι και πρέπει εμείς να κάνουμε τις μεγαλύτερες προσπάθειες για να συμπεριφερόμαστε σωστά. Αν ξεφύγουμε και το ξέρουμε ζητούμε και συγγνώμη.

Πώς μπορούμε να αποφύγουμε τις εντάσεις;
Κυρίως με τον να αποφεύγουμε να επιμένουμε να δώσουμε συμβουλές ή να πειθαρχήσουμε τα παιδιά μας εν ώρα μεγάλης έντασης ή όταν εμείς οι ίδιοι δεν είμαστε καλά.

Πώς πρέπει να αντιδρούν οι γονείς όταν πιάσουν τα παιδιά τους να προσπαθούν να κάνουν κοπάνα από το σπίτι;
Με το να τους θυμίζουν τις συνέπειες για την υγεία όλων, τις νομικές συνέπειες αλλά και τι έχουν να χάσουν από εμάς στο μέλλον με αυτή τους την συμπεριφορά (π.χ. δεν θα πάρουν το ταξίδι που θέλουν με φίλους στο μέλλον).

Είναι πιθανό, παιδιά που βλέπουν τηλεόραση και ενημερώνονται από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, να έχουν αναπτύξει άγχος με την υπερπληροφόρηση στο θέμα. Πως τα στηρίζουμε;
Ναι φυσικά. Τους θυμίζουμε να μην βλέπουν όλη μέρα στατιστικές και αριθμούς για τους ιούς. Αλλα πρέπει να ξέρουν και την αλήθεια. Δεν είναι άτρωτοι στον ιό και οι γονείς και γιαγιάδες και παππούδες είναι σε ακόμα μεγαλύτερο κίνδυνο. Τα στηρίζουμε με αυτά που είπαμε ήδη αλλά και με το να τους δείξουμε ότι αν μείνουμε σπίτι μόνο έτσι πολεμούμε για την οικογένεια μας.
Θυμίστε τους ότι μπορούν να μιλούν στου φίλους τους με ιδιωτικότητα. Πέστε τους να κάνουν πάρτυ digitally παρά πρόσωπο με πρόσωπο. Δώστε τους να καταλάβουν ότι όταν τελειώσει όλο αυτό θα τους επιτρέπετε για λίγους μήνες μετά κάποιες ώρες περισσότερο την εβδομάδα να βρεθούν με τις παρέες τους για να αναπληρώσουν ότι νιώθουν ότι χάνουν. Γενικότερα επίσης δώστε τους χρόνο χωρίς να τους μουρμουράτε συνεχώς.

Πώς μπορούμε να προλάβουμε άγχος και κατάθλιψη σε ένα έφηβο; Πως μπορούμε να καταλάβουμε τα σημάδια;
Μεγάλες αλλαγές είναι τα σημάδια που ψάχνουμε. Μεγάλες αλλαγές στον ύπνο, φαγητό ή/και διάθεση και νεύρα. Επίσης, «κλείσιμο» στον εαυτό τους ενώ ήταν πολύ ομιλητικοί και κοινωνικοί προηγουμένως πρέπει να μας προβληματίσει. Ως γονείς γενικότερα ξέρουμε όταν κάτι δεν είναι καλά. Τους ρωτάμε ευθέως πως νιώθουν και πως είναι και ζητάμε βοήθεια όταν δεν μπορούμε από μόνοι μας να ανταπεξέλθουμε.